ภาวะขาดธาตุเหล็ก

ธาตุเหล็กคืออะไร?

ธาตุเหล็กเป็นธาตุที่มีสัญลักษณ์ Fe ซึ่งถูกพบมากที่สุดในโลกเมื่อเทียบจากมวล ถูกพบมากกว่าออกซิเจน (32.1% และ 30.1% ตามลำดับ) ธาตุเหล็กก่อตัวขึ้นในแกนชั้นนอกและชั้นในของโลก เป็นองค์ประกอบที่ถูกพบได้มากที่สุดเป็นอันดับสี่ในเปลือกโลก สำหรับมนุษย์ ธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบที่สำคัญสำหรับการเจริญเติบโตและการพัฒนาของระบบประสาท ร่างกายใช้ธาตุเหล็กเพื่อทำหน้าที่สำคัญหลาย ๆ อย่าง เช่น การสร้างฮีโมโกลบินและไมโอโกลบิน โดยฮีโมโกลบินเป็นโปรตีนในเซลล์เม็ดเลือดแดงที่ขนส่งออกซิเจนจากปอดไปยังเซลล์ต่าง ๆ ของร่างกาย และไมโอโกลบินเป็นโปรตีนที่ให้ออกซิเจนแก่กล้ามเนื้อ ร่างกายของมนุษย์ที่เจริญเติบโตเต็มวัยจะมีธาตุเหล็กประมาณ 4 กรัม ซึ่งส่วนใหญ่อยู่ในฮีโมโกลบินและไมโอโกลบิน ธาตุเหล็กยังจำเป็นต่อการทำงานของเซลล์ การต้านทานการติดเชื้อ และการสังเคราะห์สารพันธุกรรมและฮอร์โมนบางชนิด นอกจากนี้ ธาตุเหล็กก็เป็นองค์ประกอบที่มีความเกี่ยวข้องกับบริเวณเร่งของเอนไซม์ที่สำคัญกับการหายใจของเซลล์ และการเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชั่น – รีดักชั่นของพืชและสัตว์ ธาตุเหล็กในอาหารสามารถแบ่งตามโครงสร้างได้สองกลุ่มใหญ่ ๆ คือ เหล็กในรูปแบบฮีมและเหล็กในรูปแบบอื่น ๆ โดยพืชต่าง ๆ เช่น ถั่ว ถั่วลันเตา ถั่วเลนทิล ผักใบเขียวเข้ม ถั่วชนิดต่าง ๆ และอาหารที่เสริมธาตุเหล็ก ทั้งหมดนี้ล้วนประกอบไปด้วยธาตุเหล็กในรูปแบบอื่น ๆ เท่านั้น ในขณะที่เนื้อสัตว์ อาหารทะเลและสัตว์ปีกจะมีทั้งธาตุเหล็กในรูปแบบฮีมและรูปแบบอื่น ๆ ปกติร่างกายจะดูดซึมธาตุเหล็กในรูปแบบฮีมได้ดีกว่ารูปแบบอื่น ๆ (ประมาณ 15 – 35% สำหรับรูปแบบฮีม และประมาณ 2 – 20% สำหรับรูปแบบอื่น ๆ ) ซึ่งจะส่งผลให้ผู้ที่กินมังสวิรัติ ไม่กินเนื้อสัตว์หรืออาหารทะเลมีความต้องการธาตุเหล็กเป็นสองเท่าของผู้ที่กินเนื้อสัตว์ ตามที่สถาบันสุขภาพแห่งชาติ (NIH) ระบุว่าปริมาณธาตุเหล็กที่คุณต้องการในแต่ละวันขึ้นอยู่กับอายุ เพศ และคุณบริโภคอาหารที่ประกอบไปด้วยพืชเป็นส่วนใหญ่หรือไม่

ภาวะขาดธาตุเหล็กมีสาเหตุเกิดมาจากอะไร?

ภาวะขาดธาตุเหล็กส่วนใหญ่เกิดขึ้นในช่วงที่ร่างกายมีการเจริญเติบโตและการพัฒนาอย่างรวดเร็ว เช่น วัยเด็ก วัยรุ่น และการตั้งครรภ์ แต่ก็อาจจะเกิดขึ้นได้ในช่วงระยะอื่นได้เช่นกัน สาเหตุส่วนใหญ่มาจากการบริโภคอาหารที่ไม่มีคุณภาพ ความผิดปกติของการดูดซึม การสูญเสียเลือดและการกินเฉพาะอาหารมังสวิรัติ นอกจากนั้น ในช่วงสิบปีที่ผ่านมาปริมาณของสารอาหารที่อยู่ในผักและผลไม้ได้ลดลงจากแต่ก่อน จากการศึกษาพบว่าเมื่อเวลาผ่านไปปริมาณแร่ธาตุต่าง ๆ ที่อยู่ในอาหารได้ลดลงอย่างมาก รวมถึงธาตุเหล็กด้วย สำหรับการลดลงของปริมาณสารอาหารนี้อาจเกิดจากกระบวนทางการเกษตรสมัยใหม่ที่พยายามจะเพิ่มผลผลิตของพืชผลซึ่งส่งผลให้มีการเพิ่มคาร์โบไฮเดรต (แป้ง น้ำตาล เส้นใย) โดยไม่มีการเพิ่มแร่ธาตุขึ้นตามสัดส่วนด้วย มากไปกว่านั้น กระบวนการเหล่านี้ยังทำลายดินและความอุดมสมบูรณ์ของดินไปด้วย สิ่งเหล่านี้สามารถส่งผลกระทบถึงผู้ที่กินเนื้อสัตว์ได้เช่นกัน เนื่องจากสัตว์ต่าง ๆ กินหญ้าและธัญพืชที่มีสารอาหารน้อยลง ทำให้คุณค่าทางโภชนาการของเนื้อสัตว์และผลิตภัณฑ์อื่น ๆ จากสัตว์ลดลง

ปัญหาสุขภาพที่เกิดจากภาวะขาดธาตุเหล็ก

ภาวะขาดธาตุเหล็กเป็นภาวะขาดสารอาหารที่แพร่หลายที่สุดทั่วโลก ส่งผลกระทบต่อประชากรประมาณสองพันล้านคน สตรีมีครรภ์กว่า 40% และเด็ก 42% ทั่วโลกขาดธาตุเหล็ก จากรายงานขององค์กรอนามัยโลก (WHO)พบว่าโรคโลหิตจางในเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 5 ปีอาจสูงถึง 80% ในบางประเทศในทวีปแอฟริกาและประมาณ 25% ในทวีปยุโรป การขาดธาตุเหล็กสามารถส่งผลกระทบต่อการพัฒนาสมองของเด็กอายุต่ำกว่า 2 ขวบอย่างมากและไม่สามารถกลับมาแก้ไขได้ ท้ายที่สุดแล้วอาจส่งผลเสียต่อการเรียนรู้และผลการเรียนในภายหลัง นอกจากนี้ หากมารดาที่ตั้งครรภ์ขาดธาตุเหล็กในช่วงไตรมาสสุดท้ายของการตั้งครรภ์ จะส่งผลเสียต่อความสามารถในการรับรู้ของเด็กอีกด้วย ภาวะขาดธาตุเหล็กในสตรีมีครรภ์ยังส่งผลกระทบมากมาย เช่น โรคโลหิตจาง น้ำหนักแรกเกิดของทารกลดลง และคลอดก่อนกำหนด ภาวะขาดธาตุเหล็กในผู้ใหญ่ยังทำให้เกิดอาการเหนื่อยล้า เวียนศีรษะ ผมร่วง ผิวซีด หายใจลำบาก ภูมิคุ้มกันบกพร่อง สมรรถภาพทางกายลดลงและประสิทธิภาพการทำงานลดลง ทั้งยังส่งผลกระทบต่อกิจกรรมต่าง ๆ ทางสังคม ตามรายงานขององคร์กรอนามัยโลกพบว่าทั่วโลกมีผู้เสียชีวิตจากการขาดธาตุเหล็กกว่า 800,000 ราย คิดเป็น 1.3% ของการเสียชีวิตของผู้ชายทั้งหมดและ 1.8% ของการเสียชีวิตของผู้หญิงทั้งหมด และองค์กรอนามัยโลกยังรายงานด้วยว่าการขาดธาตุเหล็กทำให้เกิดการสูญเสียคุณภาพชีวิตประมาณ 25.9 ล้านปี จากผลกระทบที่ไม่ร้ายแรงต่าง ๆ เช่น ความบกพร่องทางสติปัญญา ยิ่งไปกว่านั้น การขาดธาตุเหล็กยังถือเป็นสาเหตุที่พบได้บ่อยที่สุดของภาวะโลหิตจาง ซึ่งเป็นปัญหาสาธารณสุขระดับโลกที่ร้ายแรงและความเสี่ยงสูงต่อการเสียชีวิตของแม่และเด็ก ภาวะโลหิตจางคือภาวะที่มีเซลล์เม็ดเลือดแดงหรือฮีโมโกลบินไม่เพียงพอ การขาดธาตุเหล็กส่งผลให้ร่างกายลดการผลิตโปรตีนฮีโมโกลบิน ซึ่งออกซิเจนจะจับกับฮีโมโกลบินทำให้เซลล์เม็ดเลือดแดงสามารถส่งเลือดที่มีออกซิเจนไปยังทุกส่วนของร่างกายได้ ภาวะโลหิตจางได้ลดศักยภาพของบุคคลนั้น ๆ ลง หากไม่ได้รับการรักษา ภาวะโลหิตจางจากภาวะขาดธาตุเหล็กยังอาจส่งผลให้เกิดปัญหาต่าง ๆ ตามมา เช่น หัวใจเต้นผิดปกติ ภาวะแทรกซ้อนในการตั้งครรภ์และการเจริญเติบโตช้าของทารกและเด็ก นอกจากนี้ ภาวะโลหิตจางจากภาวะขาดธาตุเหล็กยังมีผลกระทบต่อการพัฒนาทางสติปัญญาและร่างกายของเด็กตลอดจนสมรรถาพทางกายของผู้ใหญ่

ทำไมธาตุเหล็กไลโปโซมจึงเป็นอาหารเสริมธาตุเหล็กที่ดีที่สุด

โดยปกติแล้ว การบริโภคอาหารเสริมธาตุเหล็กในรูปแบบรับประทานมักจะถูกแนะนำให้ใช้เป็นแนวทางแรกในการรักษา เนื่องจากเป็นวิธีที่คุ้มค่าต่อการฟื้นฟูสมดุลของธาตุเหล็ก อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าคุณจะกินธาตุเหล็กเข้าไปมากเท่าไหร ใช่ว่าร่างกายคุณจะดูดซึมได้มากเท่านั้น การดูดซึมธาตุเหล็กสามารถลดลงได้เนื่องจากการบริโภคสารต่าง ๆ ที่ยับยั้งการดูดซึมธาตุเหล็ก เช่น ฟอสเฟต ไฟเตตและแทนนินในอาหาร ตลอดจนความผิดปกติของการย่อยอาหารบางชนิด นอกจากนี้ การกินธาตุเหล็กยังส่งผลข้างเคียงต่าง ๆ เช่น รสชาติของโลหะ คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้องและท้องผูก การเสริมธาตุเหล็กในรูปแบบการฉีดเข้าเส้นเลือดดำจึงเป็นอีกทางเลือกสำหรับผู้ไม่ตอบสนองต่ออาหารเสริมธาตุเหล็กรูปแบบรับประทาน อย่างไรก็ตาม การเสริมธาตุเหล็กด้วยวิธีฉีดเข้าเส้นเลือดดำนั้นมีความเจ็บปวด ต้องมีการเฝ้าระวัง เสี่ยงต่อการเกิดภูมิแพ้และอาจจะส่งผลให้ผิวหนังบริเวณที่ฉีดเปลี่ยนสีได้ ดังนั้นจึงมีแนวทางใหม่สำหรับการเสริมธาตุเหล็ก นั่นคือการห่อหุ้มธาตุเหล็กด้วยไลโปโซม ซึ่งเป็นการเสริมธาตุเหล็กในรูปแบบรับประทานที่มีอัตราการดูดซึมสูง ชีวปริมาณออกฤทธิ์สูงและไม่มีผลข้างเคียงเนื่องจากไม่สัมผัสกับเยื่อผุผิวผนังลำไส้เล็ก ไลโปโซมช่วยปกป้องธาตุเหล็กจากการเสื่อมสภาพและการถูกทำลายจากสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ในกระเพาะอาหาร ไลโปโซมยังช่วยให้ธาตุเหล็กถูกดูดซึมเข้าสู่เซลล์โดยตรง ยิ่งไปกว่านั้น ธาตุเหล็กรูปแบบไลโปโซมยังเพิ่มความสามารถหมุนเวียนในเลือดได้นานขึ้น โดยจะกล่าวได้ว่าอาหารเสริมธาตุเหล็กไลโปโซมมีประสิทธิภาพเทียบเท่ากับการเสริมธาตุเหล็กในรูปแบบการฉีดเข้าเส้นเลือดดำ อย่างไรก็ตาม การขนส่งธาตุเหล็กสามารถควบคุมได้ด้วยขนาดของไลโปโซม ยิ่งมีขนาดเล็กก็จะยิ่งส่งผลดี โดยการดูดซึมธาตุเหล็กจะเพิ่มขึ้นอย่างมากเมื่อขนาดของไลโปโซมอยู่ในระดับนาโน โดยธาตุเหล็กชนิดนาโนไลโปโซมได้ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพต่าง ๆ ของผลิตภัณฑ์ เช่น มีชีวปริมาณออกฤทธิ์สูงขึ้น ไม่มีผลข้างเคียง ช่วยให้ออกฤทธิ์ได้ดี ซึ่งเป็นทางเลือกที่ดีสำหรับผู้ที่ต้องการเสริมธาตุเหล็กที่มีปัญหากับการเสริมธาตุเหล็กรูปแบบเดิม ๆ เช่น การกิน การฉีดเข้าเส้นเลือดดำ หรือมีปัญหากับการดูดซึมธาตุเหล็ก ดังนั้น อาหารเสริมธาตุเหล็กนาโนไลโปโซมจึงเป็นอาหารเสริมธาตุเหล็กที่ดีที่สุด

ข้อมูลอ้างอิง:

https://en.wikipedia.org/wiki/Iron
https://ods.od.nih.gov/factsheets/Iron-HealthProfessional/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8750575/#:~:text=The%20majority%20of%20vegetables%20had,Hass%20avocadoes%2C%20mushrooms%20and%20silverbeet
https://www.who.int/news/item/30-10-2002-years-of-healthy-life-can-be-increased-5-10-years-who-says
https://www.who.int/news/item/20-04-2020-who-guidance-helps-detect-iron-deficiency-and-protect-brain-development
https://www.who.int/data/nutrition/nlis/info/anaemia#:~:text=Iron%20deficiency%20is%20considered%20to%20itCsat
https://apps.who.int/gho/data/view.main.ANEMIACHILDRENv
https://www.wjoanemia.com/doi/WJOA/pdf/10.5005/jp-journals-10065-0019
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25395392/

 

NAME: FE15 LIPOSOMAL IRON

FORM: chewable tablet, 30 tablets per box

ACTIVE INGREDIENTS: liposomal iron (III), 15 mg of elemental iron per tablet